Ünlü Friends dizisinin oyuncularından Matthew Perry, geçen yıl Los Angeles'taki evinin jakuzisinde ölü bulunmadan önce, ölümüne yol açacak şu sözleri sarf etmişti: “Bana büyük bir doz vur.”
Mahkeme belgelerinin daha sonra ortaya çıkaracağı üzere bu büyük doz ketamindi.
Bu, depresyon ve anksiyete tedavisinde reçete dışı kullanımıyla popüler hale gelen ve bağımlılık yaratan anestezik ve halüsinojen madde, Perry’nin gün içinde yaptığı üçüncü doz enjeksiyondu.
Bu ölümcül dozdan saatler sonra, “Friends” oyuncusu 28 Ekim 2023'te jakuzide yüzüstü bulundu.
Sağlık görevlileri tarafından olay yerinde öldüğü açıklanırken adli tabip ölüm nedeninin ketamin olduğunu tespit etti.
Polis soruşturmasının ardından mahkemede Perry’nin ölümüyle ilgili beş kişiye suçlama yöneltildi.
Mahkeme belgeleri, Perry'nin on yıllar boyunca mücadele ettiği uyuşturucu bağımlılığına ve Hollywood'un ketamin uyuşturucu ağına ışık tutuyor.
Doktorlar ve uzmanlar, ketaminin son yıllarda popüler olmasında, ketamin kliniklerinin ve ilaca kolay reçeteli erişim sunan online hizmetlerin yanı sıra gelişen yasa dışı uyuşturucu pazarının etkili olduğunu söylüyor.
Amerikan Ketamin Hekimleri Kurulu'nun başkanlığını yürüten Dr. David Mahjoubi BBC'ye verdiği demeçte, ketamin elde etmenin kolaylığına dikkat çekiyor:
“İster yasa dışı ister reçeteli bir şekilde elde etmek çok kolay. Benden reçete alan ünlüler var. Hiç de zor değil.”
Yeraltı ağı
Federal yetkililer, Perry'nin ölümüyle ilgili soruşturmanın Los Angeles'ta büyük miktarlarda ketamin dağıtan uyuşturucu tedarikçilerinden oluşan “geniş bir yeraltı suç ağını” ortaya çıkardığını söyledi.
Mahkeme belgeleri, Perry'nin son aylarına odaklanırken, bir doktorun depresyon ve anksiyete için ilacı uyguladığı ve yan etkilerini izlediği bir ketamin kliniğindeki tedaviden, onu “vicdansız doktorlara” ve sokak satıcıları ağına götüren bir bağımlılığa geçişi detaylandırıyor.
Perry, onlarca yıl öncesine, hatta “Friends” dizisinde Chandler Bing'i oynadığı döneme kadar uzanan bağımlılık sorunları konusunda açıktı.
Hayatına bir uyuşturucu girdiğinde hemen bağımlısı oluyordu.
Ancak Friends, Lovers, and the Big Terrible Thing adlı anı kitabının sonunda bağımlılıktan kurtulduğunu söylemiş ve bir kadın adli tabiplikteki müfettişlere onun 19 aydır ayık olduğuna inandığını belirtmişti.
Bu süre içinde bir yerde ketamin infüzyon tedavisi almaya başlamıştı.
Uzmanlar Perry'nin bağımlılık geçmişinin uyuşturucuya hızla bağımlı hale gelmesine katkısı olduğunu söylüyor.
Soruşturma, ölümünden önceki yaklaşık iki aylık süre içinde Perry'nin binlerce dolar karşılığında onlarca şişe ketamin satın aldığını ortaya çıkardı.
Ölümünden önceki üç gün boyunca asistanı ona günde en az altı kez ketamin iğnesi yapmıştı.
Soruşturma kapsamında beş kişi tutuklandı; bunlardan üçü komplo suçunu kabul etti.
Bu kişiler Perry'nin ölümüyle ilgili olarak toplam 23 suçlamayla karşı karşıya.
Her şeye onay veren 'evetçiler'
BBC'nin haber için konuştuğu çok sayıda doktor ve uzman, ünlüler ve tıp arasındaki toksik ilişkiden bahsetti.
Yale Üniversitesi Depresyon Araştırma Programı Direktörü Dr. Gerard Sanacora, “VIP tedavi genellikle en iyi tedavi değildir. Doktorlar da insan ve Hipokrat yemini etmelerine rağmen herkes buna uymuyor” diyor.
Sanacora, doktorların ‘VIP bir hastası olduğunda perspektifini kaybedebileceğini’, partilere davet ya da araştırma programlarına veya yardım kurumlarına bağış vaatlerine kapılabileceklerini belirtiyor.
Biri Los Angeles'ta olmak üzere California'da iki ketamin kliniği işleten Dr. Mahjoubi de ünlüler hastanız olduğunda normal sınırları korumanın zor olabileceğini söylüyor.
İsmini açıklamadığı bir ünlüyü tedavi ettiğini ve acil durumlar için cep telefonu numarasını verdiğini, ancak hastanın Cumartesi-Pazar demeden “sürekli bir şeyler istediğini, reçetesini yenilemesini talep ettiğini” anlatıyor.
Dr. Mahjoubi, “Ona, ‘Bak lütfen bana tıbbi olarak ilgili her şeyi e-posta ile gönder’ dedim ve onu engelledim” dedi.
Ayrıca ketaminin ünlüler arasında yayıldığını, çünkü fentanil gibi ölümcül maddelerle karıştırılan kokain gibi uyuşturuculardan daha güvenli olduğunun düşünüldüğünü belirtiyor.
Los Angeles bölgesinde birkaç ağrı tedavi merkezi işleten bir başka doktor, ketamin tedavilerinin yayılmasını yeni “Vahşi Batı” olarak adlandırıyor.
İsminin açıklanmasını istemeyen doktor, ketaminin popülaritesini ve doktorlarla bazı ünlüler arasında tanık olduğu incelikli ilişkileri detaylandırdı.
Doktorun açıklamasına göre herkes “yıldızların doktoru” olmak istiyor.
Bazıları, ünlü hastaların tedavileri hakkında sosyal medyada paylaşımda bulunmaları umuduyla ücretsiz tedavi sunacak ya da özel erişim için kliniğini veya ofisini kapatacak kadar ileri gidebiliyor.
“Doktordan doktora dolaştırılan ve uğruna savaşılan ünlüler var” diye ekleyen doktor, bunu hem ‘tuhaf bir ilişki’ hem de rahatsız edici bir iş modeli olarak nitelendiriyor.
Ona göre, “Bu yıldızların çoğu kendilerine ‘evet’ denmesine alışkın. Bunu yapmazsanız, onlara istediklerini verecek başka birine gidiyorlar”.
Hollywood'da bir rehabilitasyon ve detoks tedavi merkezi olan Alta Centers'ın yönetici direktörü Garrett Braukman, “her şeye evet diyenlerle” çevrili olmanın hayat değiştiren sonuçları olabileceğini söyledi. Hastaların yaklaşık %20 ila 30'u film endüstrisinde çalışıyor.
Ketamin bağımlılığında bir artış gördüğünü, ancak bunun alkol, kokain ve opioidler gibi yaygın olarak kötüye kullanılan maddeleri geride bırakmadığını belirtiyor.
Braukman’a göre, “İnsanlar genellikle yaşadıkları şeyler nedeniyle sanata yöneliyor çoğu zaman bu travma oluyor. Buna Los Angeles'ın oldukça ‘normalleşmiş’ uyuşturucu kültürü ve ünlülerin erişimi de eklendiğinde, bağımlılık için mükemmel bir reçete ortaya çıkıyor”.
Yeni bir reçeteli uyuşturucu salgınının başlangıcı mı?
“Ketamin reçetesi” için basit bir Google aramasıyla, depresyon ve anksiyeteden Lyme hastalığı ve kronik ağrıya kadar bazı hastalıkları tedavi etmek için ‘psikedelik terapinin’ faydalarını tanıtan çevrimiçi şirketlerin reklamı çıkıyor; bazıları bu ilaç için ayda sadece 100 dolarlık bir abonelik bile sunuyor.
Ancak sorun şu ki ketamin bu hastalıkları tedavi etmek için onaylanmış değil.
ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA) adlı yetkili düzenleyici kurum, sadece doktor gözetiminde kullanılan genel anestezi için ketamine onay veriyor.
2019 yılında FDA, ketaminden yapılan bir burun spreyi ilacını onayladı ve ilacın ek terapi ile birleştirilmesi ve doğrudan bir doktor gözetiminde uygulanması şartıyla depresyon tedavisinde kullanılmasına izin verdi. Ayrıca halüsinasyon, gerçeklikten kopma hissi ve kan basıncında artış gibi potansiyel yan etkilere karşı doz alındıktan sonra hastanın iki saat boyunca doktor gözetiminde olmasını gerektiriyor.
Ancak uzmanlar, bu online kliniklerin, ketaminin tanım dışı reçetelerini doğrudan tüketicilere pazarlamak için düzenlemelerdeki gri bir alandan yararlandığını söylüyor.
FDA reklam yönetmelikleri “üreten, dağıtan ya da paketleyen” ilaç şirketlerini kısıtlarken, online “sağlıklı yaşam” klinikleri gibi yeni girişimleri kısıtlamıyor.
Dr. Sanacora’ya göre “Bu çok aldatıcı bir şey, yasal bir boşluk gibi”.
Perry'nin ölümünden iki hafta önce FDA, tüketicileri ketaminin tanım dışı kullanımı konusunda uyarmış gözetim eksikliğinin “hastaları riske atabileceğini” belirtmişti.
Doktorlar ve uzmanlar, online sağlık hizmetleri, klinikler ve evde bakımın yaygınlaştığı pandemi sırasında pazarın patlama yaşadığını söylüyor.
BBC'ye adının açıklanmaması koşuluyla konuşan doktor, bu şirketlerden bazılarının “insanların iyileşmesini istemeyen”, bunun yerine onları reçete bağımlısı yaparak para akıtmaya devam edecek şekilde yapılandırıldığını belirterek, “Bu iş kontrolden çıktı” diyor.
Ketaminin depresyon tedavisinde nasıl kullanılabileceğini inceleyen ve araştıran Dr. Sanacora, ilacın etkinliğine dair pek çok kanıt olduğunu, tedaviye dirençli depresyon için ketamin tedavisinin yararlarını test eden ilaç denemelerinin devam ettiğini belirtiyor.
Ancak neden işe yaradığı konusunda hala çok şey bilinmiyor ve nöbet ve ölüm gibi riskleri de beraberinde getiriyor.
Dr. Sanacora, aşırı dozların artıp artmadığının belirsiz olduğunu söylüyor; çünkü federal hükümet kokain, eroin ve opioid aşırı dozlarında yaptığı gibi ketaminle ilgili ölümleri takip etmiyor; bazen otopsiler sırasında uyuşturucu testi bile yapılmıyor. “Gerçekten bilmediğimiz çok şey var” diyor.
ABD’nin uyuşturucuyla mücadele kurumu yetkilisi Anne Milgram, kurumun bu ilaçları gerekli olmadığı halde reçete eden doktorları hedef aldığını belirtiyor.
Ketamin kullanımını ABD'deki opioid salgınının başlangıcıyla karşılaştıran Milgram, “Bu ne yazık ki birçok Amerikalının doktor muayenehanelerinde ve tıp pratisyenleri aracılığıyla kontrollü maddelere bağımlı hale geldiği ve daha sonra sokak bağımlılığına dönüştüğü opioid salgını başlangıcında da gördüğümüz gibi trajik bir durum" diyor.
