Ne Zamana Kadar Konuşmazsa Uzmana Gidilmelidir?

Her çocuğun dil ve konuşma becerilerini edinme süreci kendine özgüdür. Ancak çocukların 1 yaş civarında ilk kelimelerini söylemesi, 2 yaşına geldiğinde yaklaşık 50 sözcük söyleyebilmesi ve söylenen birçok şeyi anlaması, 3 yaş civarında 2-3 öğeli cümleler kurabilmesi ve 250’ye yakın kelimeyi söylemesi beklenir. Konuşma ve kelime süreci normal olmadığı düşünülürse 3 yaşına kadar beklenmemeli en fazla 5-6 ay bekleyerek uzman görüşü alınmalıdır .

Ekran Hızı ve Konuşmaya Etkisi

En geç 3 yaşına kadar konuşma gelişimini tamamlaması gereken çocuklarda dil ve konuşma bozukluklarının en önemli sebepleri arasında, çocuklara yemek yedirmek, sakinleştirmek için dijital ekranlara maruz bırakılması geliyor.

2 yaşına kadar dijital ekranlara uzun süre maruz kalan çocukların, ciddi iletişim ve dil problemleri, sosyalleşme, öğrenme ve analiz yeteneklerinde sorunlar yaşadığı görülmektedir.

Çocukların dijital ekranlardaki hızlı akışa yetişemeyerek televizyon tablet, telefon gibi elektronik cihazların ekranlarındaki hızlı akış, bu dönemdeki çocukların algı ve analiz edebilme kapasitesinin çok üzerinde. Çocuklar gördüklerini algılamaya çalışırken çok fazla çaba sarf eder ve bu durum geri kalan dünyaya algılarını ve duygularını kapatmasına neden olur.

Çocuklarının dijital ekranlar karşısında sabitlendiğini gören ailelerin, çocuklarını sakinleştirmek ve yemek yedirmek için bu programları sağlıksız bir tercih yaparak kullandığı, ancak bu durumun ciddi sosyal sağlık problemlerine yol açtığı görülmektedir.

Çocuklar ekrana baktığı sürede yaşadığı aşırı odaklanma hali, beyni yoruyor ve beynin sağlıklı gelişimini kısıtlayabiliyor. TV karşısında fazla zaman geçiren çocuklar uygun olmayan aşırı uyaran almakla birlikte ebeveynlerinden ve çevresindeki sağlıklı sosyal ortamlardan alması gereken birebir iletişimin sağladığı sağlıklı uyaranlardan da mahrum kalmakta.

Vakit Geçirmenin Önemi

Konuşma gecikmesi olan çocuklar için herhangi bir sağlık sorunu tespit edilmemişse öncelikle TV, tablet, bilgisayar, telefon gibi elektronik cihazlardan uzak durulması gerekiyor. Bununla birlikte ebeveynlerin çocukla birlikte onun oyununa katılarak oyun oynaması, fırsat buldukça bir birey olarak çocukla sohbet etmesi, öğretilmek istenen kelimelerin ve davranışların oyunla, yumuşak bir şekilde, sık tekrarlayarak, sabırla ve bir süreç dâhilinde üstünde durulmasını gerekmekte.

Çocukların kreş gibi başka çocuklarla iletişim kurabileceği, paylaşımlarda bulunabileceği ortamları da dil ve sosyal gelişim açısından faydalı olduğunu görmekteyiz, fakat bundan sonraki aşamada yavaşlık veya problem görülen durumlarda çocukların bazıları için profesyonel yardım, psikiyatrik inceleme, dil terapisi ve özel eğitim gerekebileceği unutulmamalıdır.

Dil ve konuşma becerilerini desteklemek için

Çocuğunuzla bol bol konuşun. Evinizde sözel iletişim yaratacak ortamlar hazırlayın. Yaptığınız her şeyi sıkılmaksızın anlatmaya çalışın.
İşaret kullanması yerine sözel ifadeler kullanması için teşvik edin. Başlangıçta bazı sözel ifadeleri yanlış kullanabilir. Örneğin “su” yerine “bu” demesi gibi… Bunları sürekli düzeltmek yerine, siz doğrusunu kullanarak model olmaya çalışın.
Konuşması için ona fırsat tanıyın ve bir şeyler anlatırken onu dikkatle dinleyin.
Çocuğunuzu soru sormaya teşvik edin.
Çocuğa yönelttiğiniz soruların anlayacağı düzeyde olduğundan emin olarak ve cevap vermesi için zaman tanıyarak iletişim kurun.
Etrafınızdaki farklı nesne, kişi ve olaylara dikkatini çekip onlar hakkında bilgi verin. Yaşına uygun basit anlatımlar tercih edin. Anlayamayacağı karmaşık ifadeler kullanmanız, kafasını karıştırıp, dikkatini dağıtabilir.
Bol bol kitap okuyun. Bebeklik döneminden itibaren resimli kitaplarla başlayıp, ilerleyen dönemlerde de görselleri yaşına uygun kitaplar tercih ederek ve görsellere dikkatini çekerek okuma yapın. Kitap okuma süresini; yaşını ve dikkat süresini göz önünde bulundurarak belirleyin.
Geç Konuşan Çocuk İçin Evde Yapılabilecekler

● Çocuğunuzla doğumdan itibaren her gün konuşun, agulamalarına ve babıldamalarına cevap verin.

● Nesnelerin isimlerini tekrar tekrar söyleyin(Bu bir elma, bu bir ağaç vb.). Yaş grubuna uygun hikayeler okuyun ve şarkılar söyleyin.

● Onlarla birebir oynayın ve sizi yönlendirmelerine izin verin.

● Konuşmaya zorlamayın, konuşmaması ile ilgili geribildirim almasını önleyin.

● Çocuğunuzu yaşıtları ile bir araya getirin.

● Ekrana bakma süresini (tv, telefon, tablet) olabildiğince kısıtlayın. Özellikle 3 yaşından önce ekrana maruz kalmasını önleyin.

● Her çocuğun gelişim sürecinin kendine özel olduğunu unutmamanın yanı sıra yaşıtlarına göre gelişiminde farklılık olduğunu sezdiğinizde konunun uzmanlarına başvurun.

Hareketli Çocuklarda Konuşma Gecikmesi

DEHB’si olan erken yaştaki çocuklar ise; yaşıtlarına göre çok hareketli olurlar, sürekli koşuşturabilirler, riskli davranışları sıkça yaparlar, oyuncaklarla uzun süre ilgilenmezler, çok sık materyal değiştirler, sizin uyarılarınızı çok dikkate almazlar, bazılarında konuşma gecikmeleri ve bozuklukları olabilir.

Hareketlilik ve dikkat sorunları nedeniyle pek çok DEHB’li çocuk çevresindekilerle iletişim kurmada zorlanır, dil becerisi geri kalabilir, dikkat sorunları nedeniyle seslenince bakmayabilir, bu bulgular ile OSB tanısı alabilir.

Erken yaşlarda OSB sanılan ve ileri yaşlarda toparlayan bir çok çocuğun tanısı aslında DEHB olabilir. Ayırıcı tanı önemlidir. Çünkü tedavi yaklaşımları farklı olacaktır. OSB tanısı alan çocuklarda öncelikli tedavi, mümkün olduğunca erken özel eğitim ve konuşma terapisine başlanması iken; DEHB’li çocuklarda herhangi bir gelişimsel gerilik yok ise özel eğitim gerekmeyebilir.