2022 Kalkınma Hedefi: Kayıp verdiğimiz güven duygusunun yeniden inşası olsun!

 Ruh&Beden&Zihin adlı programımızın 2021 yılı son yayın konusu 'Kayıp ve Yas Psikolojisi' ydi. Yayın konuğum değerli meslektaşım Klinik Psikolog Özge Yüksel ile benzer duygularla, 'yılın son program konusu ve odağının daha farklı olması' fikri zihnimizi meşgul etmişti. Karşılaştığımız anda ilk paylaşım cümlelerimiz buna dair oldu.
Konuğum Özge Yüksel'in bir yandan da, 'kayıp, yaşamın sonu, bir bitiş, yeni bir yıl da önceki yılın bitişi, böyle bir anlamı olmalı' şeklinde ifade edişi, var olan kayıplarıma derinden duyduğum üzüntünün bitişinin ilanının günüymüş gibi hissetmeme neden oldu. Acının umuda dönüşmesinin resmi olabilirdi yüzümde o anda okunan.
Evet tamamlanmamış, bitmemiş işler başlangıçlara geçit vermeyen bir öneme sahip. Ancak başlangıçlar bitişler ile mümkün. 
Mart 2020den bu yana, işte şimdi satırda olduğu gibi, nasıl da dil bitirilmemiş meselelere kadar dokunuyor, 2021 değil, 2020'den başlıyorum anlatmaya.
Pandemi, yeni varyantlar, aşının etkililiği ve bundan elde edilen rantlar; doğal afetler ve insan elinin yarattıkları; eğitimde fırsat eşitsizliğinde açılan makasın arasında kalan, bazı kesimlerde 2 yılın kayıp ve kaybolan gelişim dönemleri olması; gelir dengesizlikleri, işsizlik sorunu ve zenginin parasına değer katma telaşı ve fakirin karnını doyuramama endişesi derken sürekli travmatize olan toplumun 'zümrütü anka kuşu gibi küllerinden yeniden doğuşuna şahitlik ettik' demek romantik bir yaklaşım sanırım, olmayanı oldu gösterme adetten olmuş da diyebiliriz. Ve ardından da 'psikolojik sağlamlık testinden geçtik' hep birlikte lafını da ekleyebiliriz.
Sevilen bir kişinin, yakınının kaybını yaşayan biri için yas süreci ne kadar olağan ve gerçekse; barınma, rutinler, iş, konum, sağlık,  sosyalizasyon vb. sembolik ve adlandırılamayan bir kaybın yası da o kadar olağan ve gerçektir. Ancak görünmez bir etki gibi yas tutmaya layık görülmeyen bu tür kayıpların yasının ötelenmesi, ruhsallıklarındaki etki ile saklandığı yerden kendini beklenmedik bir zamanda ortaya çıkarmayı başarır.
Türk Psikologlar Derneğinin Travma, Afet, Krize müdahale biriminin, psikososyal destek ve iyileştirme programlarında yer alan uzmanlar olarak, en önemli değerlerimizden biri olan gönüllük ile, amacımız koşulsuz kabul ve karşılıksız verebilmekti,  kendimizi de savaşçı yaralarımızı da iyileştiriyorduk. Ancak bizlerin ruh sağlığı alan çalışanı olarak terapötik İlişkide bir çok sorunun kökeninde yer alan birincil bakım verenle 'güvenli bağlama' evresinin nasıl olduğu, temel sorumuzdur. Çok temel duygu güven, sosyal alan çalışmacılarının da artı parantez ekleyeceği, Maslow'un ihtiyaçlar hiyerarşisinde yer alan güvenlik ihtiyacının karşılanması. Ve biz öncelikle çok sembolik ve anlamlandırmaya lugatımızın yetmediği çok temel bir şeyi kaybettik, güven. Güven kaybı ikincil yaralanmaları beraberinde getirir. Travmalarda birincil yaralanmalar kadar mühimdir ikincil yaralanmalar. Depremde evini kaybetmişsindir, müteahhitin yaptığı usulsüzlüğü öğrendiğinde ya da gelen yardımların ihtiyacı olmayan komşun tarafından yağmalandığına şahit olduğunda güvenin yerle yeksan olmuştur; yangında sürülerini kaybetmişsindir, zamanında sahaya gelmeyen itfaiye yangın söndürme araçları acının dağlanmasına, yüreğinin yangın yeri olmasına neden olmuştur.
 
Global düzene, küresel oyun kurucuların hamlelerinin tarım, beslenme politikalarından tut sağlık uygulamalarındaki yansımalarına, depremlerde yapı denetim sistemlerine, sel_heyelanlarda dere ıslah çalışmalarına, yangınlarda tarım orman bakanlığının hareket kabiliyetinin olmamasına,  Türk lirasının değer kaybına, değeri kaybolan maaş lirası ile iki ayrı ürünü market poşetine koyabilecek kadar alım gücünün yetememesine dair güven kaybı.
Programımızda sevgili konuğum Özge Yüksel ile sık vurguladığımız gibi, kayıpla birlikte sürece eklemlenen yasın evreleri ki, yasın yaşanması ne kadar parmak izi gibi bireysel ise, bi o kadar da bazı belirteçleri kollektif ya da evrenseldir.  Yasın ilk evresi, şok ve inkardır, pandemi üzerinden gidelim, bu evrede hiç kimse böyle bir hastalığın varlığına inanmak istemedi, tedbirleri elden bıraktı. Öfke evresinde, kısıtlanmak kızgınlık yarattı. Pazarlık evresinde, kapanma ve maske, mesafe kuralına uyarsam bu süreç biter dendi. Üzüntü, umutsuzluk, ne kadar süreceğinden emin olamama haline büründü. Kabul evresinde, pandeminin herkes için aynı sıkıntılar doğurduğu, ancak bireysel olarak başetme yolu, çıkış noktası bulması gerektiğine kanaat getirerek uzlaşıya vardı insanoğlu, komşu kızı.
İsyan da, kurallara harfiyen uyup sonra salıvermişlik de, kayıpların ve belirsizliğin, sürekliliğin dengesini etkilemesi ile ortaya çıkan öfkenin karşıtlıklar_fikir ayrılıkları olarak belirmesi de, fikir ayrılıklarından çıkan çatışmalar, bu çatışmalardan ikincil kazançlar da, travma ve kayıplar sonrası toplumun evrensel tepkileridir diyebiliriz. Ancak, neye inanıp ne inanmayacağının, nasıl davranıp nasıl davranmayacağının yönetilmesine ses çıkarmamanın yanı sıra etkilerine alkış tutanı izleyenlerin yarattığı 'şok evresi' ne takılıp duruyoruz yani aynı ülkeyi paylaştığımız, aynı havayı soluduğumuz insanların muhakeme sefaleti ya da muhasebe kaygısına seyirci olurken, kaybolan güven duygusu ile devamlı bir. travmatizasyon.
Kayıplarımızdan ders çıkarmak, kayıpları kazanca dönüştürmek, kaybı psikolojik dayanıklılığımızda içsel güce dönüştürmeyi öğreniyoruz. Kaybın ardından gelen yası işlemeye yardımcı oluyor ruhsal destek çalışmaları ancak  ülkenin içinde bulunduğu, ekonomik, politik, yasal vb. dış gerçekliğinin ve bu dış gerçekliğinin istikrarının iyileştirilmesi hücrenin iç organellerini çevreleyen hasar almış dış çepher gibi kendini yenilemesi gerekiyor ki organizma dışarıdaki kaynaklardan beslensin, faydalansın, gelişsin, büyüsün, canlansın.
Toplumun kaybettiği temel güven duygunun yeniden inşaasının olduğu bir yıl olsun 2022.
 
Uzm. Klinik Psikolog
Gülnur İpin Harbek
@uzm.psk.gulnuripinharbek