GÜVENLİK İÇİN ASIL, HAYATINIZA GÜÇLÜ ŞİFRELER KOYUN...

İnsanın hayatına yön verebilme yetisi irade gelişimi ile ilintilidir. İrade gösterebilme provaları erken çocukluk döneminde başlar. 'Onu değil bunu giyeceğim, onu değil bu yiyeceğim, şimdi değil sonra uyuyacağım' diyebilen çocuk isteklerini erteleme kararını da verebilir. Fikri vardır ancak deneyimi yetmediği için seçim yapması gereken bazı durumlarda işin içinden çıkmadığında yamacındaki, sık göz bebeğini okuduğu büyüğünden referans alacaktır.

21.yy çocuğu, alfa kuşağının gelin irade gelişimine bakalım. Çalışan ebeveynin 'mesaili çocuğu olmak' nedir ona da bakalım. Sabah gözünü açmadan, bedeninde uyanma eylemi gerçekleşmeden, giydirilip anneneye, banaanmeye oradan da tüm gün oyalansın diye ekranın bakıcılığına bırakılan; okul öncesinde o kıyafet mi bu kıyafet mi seçme sansı bile olmadan kendini sınıfta bulan; okul döneminde hadilenirken ödevini unutan okulun güvenlik görevlisi ile binanın kapısını açan, bu sebeple sonradan annenin aranarak okula getirilen ödevinden hiç de sorumlu olmayan; daha gelişimini, ilgi ve yönelimini tanıyacak kadar farkında bile olmayan ebeveyne sahipken, o ebeveyn tarafından seçeceği ideal mesleğin ne olması gerektiği söylenen; bu hedefle daha ortaokulda yine kendisine bırakılmayan lise seçimi ile sınava giren, girdiği sınavla ne kadar nitelikli olduğunu milli eğitim bakanlığının söylediği ancak kendi için nasıl bir niteliğe sahip olduğunu bilmeden yine bir binanın kapısından içeri giren; seçeceği mesleği en kısa yoldan ekran da M'ilyonlarca takipçi alan youtuberlar gibi zengin olma hayalinin içinde yüzerken bulan; partnerini ekrandan seçen realiteye uymadığında elinin altındaki eş bulma havuzunda ne olduğunun kim olduğunun farkında olmadan bir öncekini tanıma fırsatı bulamadan sık partner değiştiren...bireylerin seçim yapmasını sağlayacak karar verme ve hayatını organize etmeyi sağlayan ön beyin fonksiyon gelişimi 20li yaşlara geldiğinde nasıl tamamlansın siz söyleyin...

Gelişimin güvenliği tehdit altındayken, güvenlik açıkları nasıl çıkıyor sizce, açıklar verile verile, muhakeme ve yorumlama yeteneği ödül_haz mekanizmasını harekete geçiren oyunlara hapsolmuş bireylerin tuşa basma gibi basmakalıp bir işle ve seyirci olarak aptallaşan dimaları nasıl açık vermesin.

Geçen gün sosyal medya hesabıma gelen telif hakkı ihlali uyarı mesajına, düşünüp karar vermeme bile izin vermeyecek kadar sempatik sinir sisteminin uyarılması ile hesabımın tehlikede olduğu algısı yanıtına yanıt vererek gelen formu doldurdum, bir hamlem ön beynin yani frontal lobun yürütücü fonksiyonlarına uygun olarak sayfanın güvenliğini araştırırken başka bir hamlem amigdalanın dürtüsel yanına uyarak tüm hesap bilgilerimi sisteme girdi; beni kurtaran diğer yürütücü işlevin hizmetindeki hareketim, dikkatli oluşumdu, profil hesabımın yanlış yazılmış olduğunu farketmeme sebep oldu, sosyal medya yardım ve takip merkezi sisteminde hesap bilgilerini yanlış girme söz konusu olamazdı, ivedilikle bilgisine ve deneyimine güvendiğim meslektaşım ile haberleştim, hızla şifre değişikliği yapmama yardımcı oldu, biraz daha geç kalsam sosyal medya hesaplarım bir dolandırıcılık girişimine kurban gidecekti, emniyetin sanal suçlar irtibat bürosuna ulaşınca anladım durumun öyle olduğunu.

Dikkatsizler, dikkatsizlikler, dürtüseller dürtüsellikler, kararları ipotek altına alınanlar, kendi fikri olmayanlar, duygusunu yönetemeyenler en zayıf halka seçiliyor; en zayıf halkaların ise sistemden elenmesi içten bile değil. Böyle söyleyince aklıma yönergelerle bireyin hayatının kontrol altına alındığı ve oyun linkine girmeyi hayatı ile ödediği oyunlar geliyor aklıma; 'Momo', 'Mavi Balina' gibi oyunları hatırlarsınız, bunların yeni versiyonu 'Mavi Bebek' de bunlara dahil. Şüpheci yaklaşan, anlayamayınca hareket etmeyip duran, emin olamayınca soran çocukların olması için yakınında olan refakat eden yetişkin de olmalı.

Çocuğunuzu ekran başında bırakırken problem çözme beceri işini de şansa bıraktığınızı unutmayın. Hangi durumlarda nasıl reaksiyonlar verir, nerelerde çekimser, nerelerde atılgan, doğru yerde mi cesur çocuğunuzla kopan irtibatınızınızı yeniden yapılandırın derim.

7 Mayıs güvenlik için şifre değiştirme alışkanlığı ve farkındalığı kazandırmayı amaçlayan Dünya Şifre Günüydü. Çocuğunuzun ve kendinizin hayat şifrelerinizi keşfedin ancak kimseye teslim etmeyin. Hayatına zayıf olmayan herkesin ulaşamayacağı güçlü şifreler, setler koymasını öğretin çocuğunuza. O setler ilgi, sosyal ağ, iletişimi sürdürmek, fikir alışverişi yapacakları ortam sağlamak, sizin bile fikrinizi temellere dayalı çürütebilecek sohbetlere yer vermek, bir tutku ve hedefinin olması, o hedefine ulaşmak için girişim yollarını paylaşmasını sağlamak, umutsuzluğa, çaresizliğe düşünce ne yaptığını görebilecek sorun alanları yaratıp yardım alma kanallarını açık tutmak mesela.

Bilgi güvenliği için kişinin öncelikle kim olduğunu bilmesi ve varoluşunu önemsemesi gerekir. "Ben önemliysem güvenliğim de önemlidir. Bana ait olan her veri değerlidir" diyebilen küçük bedenlerin yaptığı işi farkeden, o işin sorumluluğunu alan, gelişen büyük zihinlere dönüşmesi dileğiyle.

Gülnur İpin Harbek
Uzm.Klinik Psikolog
@uzm.psk.gulnuripinharbek
[email protected]